Od Nimfy do Utopii

Nimfomanka Larsa von Triera przedstawiana jest albo jako film pornograficzny, albo dramat o bolesnym doświadczeniu seksualności. Główna bohaterka – przemawiając w imieniu własnym, ale też prezentując stanowisko reżysera – określa swą historię mianem moralitetu. Co jest jego tematem? Kondycja dzisiejszej kobiety, a mówiąc precyzyjnie: kondycja kobiety w świecie obumarłej empatii.

Istnieje wszelako inny sposób interpretacji, który pozwala umieścić film von Triera w długiej tradycji opowieści o nimfach. Te ostatnie – jako postacie z mitycznych podań – były uosobieniem naszego stosunku do obrazu. Nimfa to figura wizualności, symbol obrazu, reprezentacji nas samych i otaczającego nas świata. Zgodnie z tradycyjnymi wyobrażeniami nimfy mają dwuznaczny status ontologiczny: choć uderzająco podobne do ludzi, nie są nimi naprawdę; nie przynależą też do rodzaju boskiego. Dopiero łącząc się z mężczyzną w akcie seksualnym, zyskują pełnię człowieczeństwa. Ich działania sprowadzają się zatem do ciągłego poszukiwania drogi do ontologicznej kompletności – pożądają bliskości, której do końca nigdy nie są w stanie osiągnąć, niczym cień niepotrafiący połączyć się ze swym źródłem. Porównanie do cienia otwiera kontekst wizualny, w którym – jak się rzekło – nimfa jest upostaciowanym obrazem.

Nimfomanka von Triera opowiada zatem historię o naszym stosunku do obrazów: naszego uzależnienia od nich, naszych fantazji na ich temat, naszych pragnień, a także pragnień samych wizerunków, które mogą wymknąć się spod kontroli i – odpowiadając na sobie tylko znane impulsy – rozwijają się niczym byty w pełni autonomiczne.

Multimedialny wykład pt. Od nimfy do utopii będzie poświęcony temu niezwykłemu aspektowi filmu von Triera – jednemu z najważniejszych zagadnień współczesności, do której bardziej niż do jakiegokolwiek innego okresu w dziejach estetyki i wizualności pasuje kategoria Martina Heideggera: "czas światoobrazu".