Panorama Racławicka na zestawie srebrnych monet

Panorama Racławicka, jeden z najpopularniejszych i największych polskich obrazów po raz pierwszy przedstawiono na zestawie srebrnych monet w kształcie cylindra. Do Muzeum Narodowego we Wrocławiu trafił zestaw z numerem 1.

Monety wybito w czystym srebrze próby 999/1000 i najwyższej jakości menniczej. Każda moneta o nominale 2 dolarów mierzy 92 mm wysokości i 70 mm szerokości. Obwód zestawu wynosi 70 cm, a jego waga to kilogram srebra. Na awersie widnieje wizerunek królowej Elżbiety II (emitentem jest Niue, terytorium stowarzyszone Nowej Zelandii). Dzięki wysokiej jakości zdjęcia udostępnionego przez Muzeum Narodowe, na rewers monet udało się przenieść obraz. Limitacja zestawu to jedynie 300 egzemplarzy na świecie.

- Szukając pomysłu na upamiętnienie słynnego obrazu, zdecydowaliśmy się nawiązać do kształtu rotundy. Nie było dotąd podobnych realizacji, nasi eksperci opracowali więc łukowo wygięte monety, które stykając się ze sobą tworzą cylinder. To pierwszy na świecie zestaw monet w takim kształcie, a prace nad nim zajęły nam niemal trzy lata - mówi Szymon Majewski ze Skarbnicy Narodowej, która jest przygotowała zestaw.

Zagmatwane losy obrazu

Bitwa, która rozegrała się pod Racławicami 4 kwietnia 1794 roku, trwale zapisała się w świadomości narodowej. Setna rocznica batalii zbiegła się z otwarciem lwowskiej Powszechnej Wystawy Krajowej. Moment dla przypomnienia tego zwycięstwa był znakomity – uznał lwowski malarz Jan Styka i zaproponował stworzenie monumentalnego obrazu. Zaprosił do współpracy batalistę Wojciecha Kossaka i innych artystów: Ludwika Bollera, Tadeusza Popiela, Zygmunta Rozwadowskiego, Teodora Axentowicza, Włodzimierza Tetmajera, Wincentego Wodzinowskiego oraz Michała Sozańskiego.

Malarze badali teren pod Racławicami, podjęli próbę rekonstrukcji rozmieszczenia wojsk, w archiwach odszukali plan bitwy, zbierali informacje na temat uzbrojenia i konsultowali się z historykami. Obraz namalowany na płótnie żaglowym sprowadzonym z Belgii miał wymiary 114 x 15 m. Powstało dzieło o powierzchni blisko 1800 metrów kwadratowych, a do jego zagruntowania zużyto aż 750 kg farby!

W 1912 roku „Panoramie Racławickiej” groziło pocięcie na kawałki i rozdzielenie między akcjonariuszy upadłej spółki, która była jej właścicielem. Na szczęście władze Lwowa odkupiły obraz. Z kolei w 1918 roku podczas walki o Lwów w malowidle powstało ponad 700 dziur. W 1944 r. płótno zostało częściowo uszkodzone w czasie bombardowania Lwowa, następnie zwinięte i zabezpieczone. Po II wojnie obraz przewieziono do Wrocławia.

W ciągu powojennych lat temat eksponowania panoramy był dość drażliwy dla władz Polski ludowej, ponieważ niechętnie myślano o pokazaniu polskiego zwycięstwa nad Rosją. Prezentowano pojedyncze fragmenty obrazu, dokonywano niezbędnych konserwacji, ale sprawa ciągle pozostawała w zawieszeniu. W 1958 roku Ewa i Marek Dziekońscy wygrali konkurs na projekt pawilonu wystawowego. Budowa miała rozpocząć się niezwłocznie, ale ruszyła z opóźnieniem i przeciągnęła się długie lata. W międzyczasie oburzenie wywołało potajemne wywiezienie obrazu do Warszawy.

We Wrocławiu powstał spontaniczny ruch społeczny ludzi dobrej woli, którzy postanowili walczyć o powrót dzieła. Z grona tego powstał Społeczny Komitet Panoramy Racławickiej (trzeci w powojennej historii obrazu). W 1980 r. ostatecznie zadecydowano, że panorama pozostanie we Wrocławiu i przystąpiono do zakończenia budowy rotundy. Rok później rozpoczął działania zespół specjalistów, który miał dokonać gruntownej konserwacji obrazu. Wprowadzenie stanu wojennego skomplikowało sytuację i wydłużyło prace konserwatorskie. Ostatecznie Panoramę udostępniono publiczności w 1985 r. Od tego czasu można ją oglądać w Muzeum Narodowym we Wrocławiu.

ip

fot. Norbert Gajlewicz / materiały prasowe