Koncert na motywach Pamiętnika z Powstania Warszawskiego Autor sztuki: Miron Białoszewski

W roku 70 rocznicy powstania warszawskiego prezentujemy koncert oparty na fragmentach Pamiętnika z powstania warszawskiego Mirona Białoszewskiego. Na koncert składa się kilkanaście utworów skomponowanych przez Mateusza Pospieszalskiego, interpretowanych przez trójkę znakomitych wykonawców: Kingę Preis, Adama Nowaka z zespołu Raz, Dwa, Trzy i kompozytora - Mateusza Pospieszalskiego.

Autorem scenariusza i reżyserem całości jest Jerzy Bielunas, który po uzyskaniu zgody spadkobierców Mirona Białoszewskiego, zrealizował w ostatnich latach kilkakrotnie sceniczne, muzyczne wersje Pamiętnika z powstania warszawskiego wysoko ocenione przez krytyków i publiczność.

„Pamiętnik z powstania warszawskiego” Mirona Białoszewskiego to uznawany za arcydzieło utwór opisujący życie ludności cywilnej w czasie powstania. W sposób nieszablonowy, pozbawiony patosu i niezwykle szczery autor ujawnia prawdę o nastrojach, emocjach i przeżyciach warszawiaków w tamtych tragicznych dniach. Tematem prezentowanych w koncercie utworów jest historia walczącego miasta i kolejne etapy jego agonii . Układają się one we wstrząsającą relację ukazującą obraz codziennej egzystencji setek tysięcy ludzi uwięzionych w burzonej, płonącej nekropolii.

Opowieść o tragedii Warszawy ma jednak dla realizatorów też znaczenie metaforyczne – staje się opowieścią o tragedii każdej wojny, każdego aktu ludobójstwa, przemocy czy terroryzmu, obrazem okrucieństwa historii i cierpienia niewinnych ludzi , również tych żyjących współcześnie. Język, którym opowiadana jest historia, specyficzny tok narracji, urwane wypowiedzi, okaleczone formy zdań, mnożone sylaby, wyrazy dźwiękonaśladowcze oddają chaos i grozę świata, który „wypadł z normy”. Scenarzysta i kompozytor wykorzystali muzyczność, rytmizacje, neologizmy, onomatopeje zawarte w tekście Mirona Białoszewskiego traktując ten materiał językowy jako tworzywo do pełnej dramatyzmu interpretacji instrumentalnej i wokalnej.

Mateusz Pospieszalski sięga po różnorodne formy muzyki: od nawiązujących do barokowej polifonii, przez melodykę godzinek i litanii aż po brzmienia popowe i rockowe, rapowane i śpiewane.

Każdy z trójki znakomitych wykonawców interpretuje tekst Białoszewskiego w swoim własnym, oryginalnym stylu. W koncercie splatają się trzy rodzaje wokalnej i aktorskiej narracji tworząc jedną, różnorodnie brzmiącą opowieść.

Kolejne utwory ukazują różne sceny z życia walczącego miasta, np.:
Litania piwnic - modlitwę tłumów stłoczonych w piwnicach i schronach i przeżywających tam grozę nalotów i bombardowań,
Studnia w poprzek - kompozycja wykorzystująca efekty ciszy, szeptów, plusku i kapania wody - oparta na dramatycznym opisie przejścia kanałami Starego Miasta,

Katedralności mówią o zagładzie katedry warszawskiej - utworze wykorzystano motywy muzyki oratoryjnej i kościelnej, w Koncercie Szopenowskim przypomniane zostaje autentyczne zdarzenie z lata 1944 r., gdy w jednej z kawiarni w centrum Warszawy pod niemieckim ostrzałem grano dla powstańców koncert szopenowski, Nie jedni w biegu to relacja o rytmicznej, pełnej zaskakujących zmian tempa kompozycji ukazująca ucieczkę z zagrożonych dzielnic miasta. Inne sekwencje koncertu mówią m. in. o powstańczych szpitalach i ratowaniu rannych, o warszawskich pejzażach z gruzów (Sypka Warszawa), o dniu kapitulacji (Wywoływania na głosy). Utworom muzycznym towarzyszą współczesne wizualizacje graficzne łączące fabularne impresje z zapisami fragmentów tekstu Białoszewskiego. Wyeksponowano w nich zaburzone rytmy i rozbite, okaleczone formy narracji, w myśl zasady, o której pisał Stanisław Barańczak:

„W Pamiętniku wszystko służy zasugerowaniu pośpiechu z jakim mówiona wypowiedź usiłuje nadążyć za błyskawicznym rozpadem i zmianą obserwowanej rzeczywistości : krótkie, „zdyszane", monosylabiczne równoważniki zdań, załamania intonacyjne, korekcje, dźwiękonaśladowcze przejęzyczenia chaotyczny, celowo niestaranny dobór słów.”