Transf(er)ormacja
2006-11-03 10:10:58 | Wrocław
Jan Klata - niepokorny, młody reżyser, który zdążył już zasłynąć odważnymi interpretacjami klasyki i kontrowersyjnym odczytaniem narodowych mitów - tym razem sięgnął po temat niezwykle bolesny i ciągle obecnym w społecznej i politycznej świadomości zarówno Polaków, jak Niemców.
Sztuka ironicznie zatytułowana Transfer! to opowieść o wypędzeniach, o jednym z najtrudniejszych rozdziałów naszej powojennej historii. Spektakl będzie próbą „niepolitycznego" spojrzenia na problem „transferu" ludności tej części Europy po drugiej wojnie światowej, a także swoistą rewizją stereotypów zakorzenionych po obu stronach granicy.
Scenariusz powstał na podstawie relacji i wspomnień żyjących świadków/uczestników tamtych tragicznych wydarzeń, których reżyser zaprosił do udziału w projekcie. To oni są bohaterami tego przedsięwzięcia. Nie znaczy to jednak, że przedstawienie będzie próbą stworzenia parateatralnego dokumentu. Transfer! to opowieść o wypędzeniach z dzisiejszej perspektywy, sześćdziesiąt lat po wojnie, we Wrocławiu - mieście, które na mocy postanowień pokojowych konferencji w Jałcie i Poczdamie doświadczyło całkowitej wymiany ludności. Zawodowi aktorzy pojawiają się jedynie w scenie obrad Churchilla, Roosevelta i Stalina. Zderzenie świata teatru i autentycznych relacji ukazuje główną ideę spektaklu - odsłania tragedie zwykłych ludzi porwanych i okaleczonych przez tryby Historii, w momencie, w którym wydawało się, że najgorszy kataklizm mają już za sobą. Konfrontacja arbitralnych decyzji Wielkiej Trójki, które beztrosko przesunęły granice o tysiące kilometrów z autentycznym historiami pojedynczych ludzi, których skutki tych decyzji dotknęły, pokazuje absurdy wielkiej polityki.
Polacy przyjeżdżają na zachód, na tzw. Ziemie Odzyskane, Niemcy właśnie z nich wyjeżdżają - na krótką chwilę ich drogi się krzyżują. Te wypędzenia się różnią, różni się też sposób, w jaki są opowiadane. W prezentowanych historiach wielka polityka jest gdzie indziej, a na pierwszy plan wysuwają się drobne, codzienne sprawy: podarowany młynek do kawy, wyhaftowany welon, wspomnienie soczystych gruszek, tęsknota za pozostawioną ojcowizną i bolesna świadomość, że już nigdy się do niej nie wróci. Dwie równoległe perspektywy opowiadania - polska i niemiecka - powodują, że czarno-białe schematy kat-ofiara przestają być tak oczywiste. Ze zderzenia tych relacji rodzą się niespodziewane refleksje. Wypędzenie jawi się jako cecha na trwałe wpisana w kondycję współczesnego Europejczyka. I o tym także będzie ten spektakl.
„To będzie opowieść o tym, jak się postrzega historię, i o tym, czy istnieje coś takiego jak obiektywna historia. W tym spektaklu wystąpią ludzie, którzy zostali wypędzeni. /.../ Aktorzy wystąpią tylko w scenie konferencji w Jałcie, która jest konieczna. Musi być ktoś, kto mówi: te dwa miliony przesuniemy tu, albo nie tu, bo mi się kawa na mapę rozlała, tylko trochę dalej. Do ról trzech dżentelmenów potrzebujemy aktorów. /.../ Oprócz nich wystąpią ludzie starsi i młodsi, których życie w wyniku decyzji tych trzech panów potoczyło się tak, a nie inaczej. Dla mnie jest ciekawe, w jaki sposób oni manipulują swoja pamięcią, w jaki sposób ich pamięć dryfuje. /.../ Wciąż nie powiedzieliśmy sobie wszystkiego. Musimy się zastanowić, czy rzeczywiście wiemy jak było, i czy Niemcy też to wiedzą, bo być może za dwa lata dowiemy się, że było zupełnie inaczej."
„Konserwatywna prowokacja" Jan Klata podczas spotkania z cyklu „Rozmowa na żywo" w klubie „Goście Gazety", „Gazeta Wyborcza" z dnia 4/5.03. 2006
TRANSFER!
Reżyseria i opracowanie muzyczne: Jan Klata
Dramaturdzy: Ulrike Dittrich, Dunja Funke, Zbigniew Aleksy, Sebastian Majewski
Scenografia i kostiumy: Mirek Kaczmarek
Reżyseria świateł: Jan Sławkowski
Ruch sceniczny: Maćko Prusak
Autor projekcji: Robert Baliński
Obsada: Churchill - Wiesław Cichy (gościnnie), Stalin - Przemysław Bluszcz (gościnnie)/Wojciech Ziemiański (gościnnie), Roosevelt - Zdzisław Kuźniar
oraz Karolina Kozak, Ilse Bode, Angela Hubricht, Hanne-Lore Pretzsch, Eva Maria Stege, Jan Charewicz, Jan Kruczkowski, Zygmunt Sobolewski, Andrzej Ursyn Szantyr, Matthias Goeritz, Günter Linke.
Planowana prapremiera polska: 18 listopada 2006, godz. 19.15, Duża Scena Wrocławskiego Teatru Współczesnego.
Planowana prapremiera niemiecka: styczeń 2007, Hebbel-Theater w Berlinie i Nationaltheater w Weimarze.
Patronat honorowy: Fundacja „Krzyżowa" dla Porozumienia Europejskiego
Büro Kopernikus, Polsko-Niemieckie Projekty Kulturalne, które działa w ramach Kulturstiftung des Bundes zainicjowało i zleciło prace nad przygotowaniem sztuki Transfer!
Koprodukcja: Wrocławski Teatr Współczesny, Instytut Adama Mickiewicza (w ramach sezonu polsko-niemieckiego), Instytut Goethego w Warszawie, Hebbel-Theater w Berlinie, Deutsches Nationaltheater w Weimarze oraz Fundacja Współpracy Polsko-Niemieckiej;
Mecenas przedstawienia: DIALOG
Sponsorzy: Polsko-Niemieckie Towarzystwo Akademickie
Jan Klata (ur. 1973) reżyser i dramaturg. Studiował na Wydziale Reżyserii Dramatu krakowskiej PWST. Swój tekst „Uśmiech grejpfruta" (zamierzony błąd w tytule) zrealizował w 2002 r. w Teatrze Polskim we Wrocławiu. Jego dyplomowym przedstawieniem był „Rewizor" Gogola, rewelacja sezonu wystawiona w Teatrze Dramatycznym w Wałbrzychu (2002 r.) i z wielkim powodzeniem zaprezentowana na Międzynarodowym Festiwalu Teatralnym Dialog - Wrocław 2003 (spektakl został przeniesiony do Teatru TV). W 2004 r. zrealizował we Wrocławskim Teatrze Współczesnym polską prapremierę „Lochów Watykanu" Gide'a (nagroda dla reżysera za „próbę wprowadzenia osobnego języka teatralnego" na 3. Festiwalu Prapremier w Bydgoszczy), „H." wg „Hamleta" Szekspira z zespołem Teatru Wybrzeże, granego w Stoczni Gdańskiej oraz „...córkę Fizdejki" wg Witkacego w Teatrze Dramatycznym w Wałbrzychu. W 2005 wystawił „Nakręcaną pomarańczę" Burgessa w Teatrze Współczesnym we Wrocławiu, „Fanta$y" wg „Fantazego" Słowackiego w Teatrze Wybrzeże oraz „Trzy stygmaty Palmera Eldritcha" wg Dicka w Starym Teatrze w Krakowie. W 2006 roku w TR Warszawa wyreżyserował swój tekst „Weź, przestań", a Instytut Teatralny w Warszawie zorganizował przegląd jego twórczości „KlataFest". Laureat Paszportu „Polityki" za rok 2005 w dziedzinie teatru za nowatorskie i odważne odczytywanie klasyki, za pasję i upór, z jakim diagnozuje stan polskiej rzeczywistości i bada siłę narodowych mitów, jak czytamy w uzasadnieniu.
(fot. klata.e-teatr.pl)
