Opis
W historii kina i muzyki niewiele jest tak wyjątkowych połączeń, w których obraz i dźwięk pozostają w perfekcyjnej harmonii. Jedno z nich znalazło się w programie tegorocznej odsłony Międzynarodowego Festiwalu Filmowego Nowe Horyzonty: 23 lipca we Wrocławiu będzie można zobaczyć na wielkim ekranie klasyczny horror F.W. Murnaua Nosferatu – symfonia grozy (1922) i wysłuchać muzyki do filmu, którą na żywo wykona Jozef Van Wissem – wybitny kompozytor, lutnista, mistrz instrumentalnego minimalizmu. Bilety na wydarzenie są już dostępne w sprzedaży.
Van Wissem: hipnotyzujący minimalizm
Jozef Van Wissem kreuje ponadczasowy, mroczny i intensywny wszechświat. Jego muzyka jest hipnotyzująca, czysta i minimalistyczna; tworzy niezwykłą, transcendentną atmosferę. Kompozytor odwiedzi festiwal Nowe Horyzonty, aby zaprezentować swój najnowszy projekt: muzykę wykonywaną na żywo do jednego z najsłynniejszych horrorów – Nosferatu – symfonia grozy (1922) Friedricha Wilhelma Murnaua – na gitarę elektryczną i lutnię. W tle będzie także słychać m.in. elektronicznie przetworzone nagrania ptaków (imię wampira oznacza „krzyk ptaka śmierci o północy”).
Nosferatu to nie pierwszy wampir, którego Jozef Van Wissem spotkał w swojej karierze artystycznej. W 2013 roku holenderski kompozytor stworzył wybitną, nagrodzoną w Cannes ścieżkę dźwiękową do kultowego już filmu Jima Jarmuscha Tylko kochankowie przeżyją, z Tomem Hiddlestonem i Tildą Swinton w roli nietypowej pary wampirów. Charakterystyczne tropy, zapoczątkowane współpracą z Jarmuschem, będą wybrzmiewać również podczas wrocławskiego seansu filmu F.W. Murnaua.
Nosferatu: arcydzieło, które przetrwało „egzekucję”
Ekspresjonistyczne arcydzieło F.W. Murnaua jest pierwszym znaczącym horrorem w historii kina i zarazem archetypem niezliczonych późniejszych opowieści o wampirach. Pomimo upływu ponad 80 lat od premiery, niemy film niemieckiego reżysera pozostaje niedościgniony w swoim gatunku. Nosferatu uważany jest za sztandarowe dzieło niemieckiego ekspresjonizmu – wraz z Gabinetem doktora Caligari, Rękami Orlaka i Metropolis dzieło Murnaua składa się na klasykę tego nurtu.
Fabuła Nosferatu została zainspirowana nieśmiertelną powieścią Brama Stokera Drakula. Murnau planował zekranizować książkę już w 1920 roku, jednak wdowa po Stokerze nie zgodziła się na sprzedaż praw autorskich do adaptacji powieści. Kiedy Murnau mimo wszystko zrealizował swój film (zmieniając m.in. imię głównego bohatera i miejsce akcji), musiał zmierzyć się z procesem sądowym, w wyniku którego nakazano zniszczenie wszystkich kopii filmu. Na szczęście „egzekucja” dzieła nie została przeprowadzona do końca – przetrwała część kopii, z których po latach odtworzono wersję filmu najbardziej zbliżoną do oryginału.
Nosferatu: więcej niż wampir
Murnau zmieniał detale historii Brama Stokera – aby wybrnąć z kłopotów z prawami autorskimi do książki – ale wprowadził również do swojego filmu inne, znacznie subtelniejsze i niewymuszone zmiany. Choć zarys fabuły przeniesiony jest wiernie z Drakuli, sama postać wampira jest jednak w Nosferatu pomyślana zupełnie inaczej niż u Stokera. Irlandzki pisarz kreował upiora na bohatera romantycznego; Drakula jest przerażający i demoniczny, ale jednocześnie uwodzicielski i pociągający. W podobny sposób postać wampira miała interpretować w przyszłości większość filmowców i aktorów odtwarzających postać Drakuli, z Belą Lugosim i Christopherem Lee włącznie. Tymczasem u Murnaua upiór nie ma w sobie nic romantycznego; jest odpychającym „żywym trupem”, drapieżnikiem, który dąży wyłącznie do zaspokojenia swojego głodu – żądzy krwi. Nosferatu jest czymś więcej niż jeszcze jednym potworem z panoptikum kina grozy – przypomina mroczną siłę natury, sprowadza na Bremę zarazę, towarzyszą mu szczury i nietoperze, wydaje się wcieloną śmiercią. Pod jego niemal zwierzęcą żądzą krwi kryje się czytelna metafora erotyczna, podkreślająca znany z psychoanalizy związek seksualności i popędu śmierci.
Kultowy wampir, kultowy aktor
Murnauowska koncepcja wampira znalazła genialnego wykonawcę w osobie odtwarzającego Nosferatu Maxa Schrecka. Podobnie jak Murnau, Schreck przed I Wojną Światową związany był w Berlinie z awangardową grupą teatralną Maxa Reinhardta. W Nosferatu aktor stworzył kreację, która przeszła do historii kina. Wampir Schrecka, z łysą czaszką, szpiczastymi, szczurzymi uszami, ostrymi jak igły przednimi zębami, szponiastymi dłońmi, nerwowymi ruchami głodnego drapieżnika i okrutnymi pożądliwymi oczyma jest jednym z najbardziej przekonujących potworów w dziejach kina grozy. Postać, którą powołał do życia Max Schreck jest nieludzka, odpychająco obca – i właśnie dlatego tak przerażająca.
* * *
Nosferatu – symfonia grozy: pokaz filmu z muzyką Jozefa Van Wissema na żywo
Wydarzenie w ramach 22. MFF Nowe Horyzonty (21-31 lipca 2022)
Wrocław, Kino Nowe Horyzonty
23 lipca (sobota), godz. 22:30
Bilety: 90 zł lub 75 zł (zniżka dla osób posiadających karnety lub akredytacje na 22. MFF NH)
