Oda do postępu

Spektakl Odin Teatret w ramach Odin Festival organizowanego przez Instytut Grotowskiego. W języku angielskim.

Aktorzy: Kai Bredholt, Roberta Carreri, Jan Ferslev, Elena Floris, Donald Kitt, Tage Larsen, Sofía Monsalve, Iben Nagel Rasmussen, Julia Varley i Frans Winther
Przestrzeń sceniczna i kostiumy: Odin Teatret
Dramaturgia i reżyseria: Eugenio Barba
Pierwszy spektakl: Holstebro, maj 1997
Czas trwania: 60 min.

To Karnawał obcego kraju. Odległego, choć bliskiego.

Aktorzy tego Karnawału są emisariuszami ukrytego narodu – dostojni, śmieszni, groteskowi, raz sarkastyczni, raz smutni. Gościmy ich na naszych ulicach i placach oraz w miejscach głoszących naszą przynależność do cywilizacji – teatrach i instytucjach.

Karnawał nie udaje, że wierzy w cywilizację. Sprawia, że się śmiejemy, ale jest to ten rodzaj śmiechu, który przynosi łzy, i to w najmniej spodziewanych momentach. To Karnawał ludzkich i zwierzęcych masek, marionetek i czaszek, szkieletów i szmacianych lal. Rozpoczyna się pochodem i przeplata występy aktorskie z muzyką i tańcami. Do wioski wkraczają postacie przypominające aktorów z odległej przeszłości. Wystawiają na pokaz oswojonego niedźwiedzia, Arlekina, królową Sabę, mężczyznę-kobietę oraz Matkę Boską Patronkę Śmierci, która wykrada rodzicom dzieci, tak jak dzieci chwytają motyle i z lubością je dręczą. Jest też stary mnich, samotny, wyniosły, smutny jak inkwizytor i wulgarny jak zepsuty święty.

„Ludzie nie są tacy!” – myśli Myśliwy, który natyka się na Karnawał podczas jednego ze swoich safari.

W procesie kompozycji Ody Odin Teatret sięgnął po sceny ze swojego przeszłego repertuaru i dokonał ich deformacji. Karnawał – aktorzy kochali go i szanowali do czasu, aż doszło do bluźnierstwa.

Eugenio Barba urodził się w 1936 roku w Brindisi w południowych Włoszech. Założyciel laboratorium teatralnego Nordisk Teaterlaboratorium/Odin Teatret (1964), które działa do dziś w Holstebro w Danii, oraz Międzynarodowej Szkoły Antropologii Teatru (ISTA) (1979). W roku 1954 wyemigrował do Norwegii, gdzie pracował jako spawacz i marynarz. Do Polski przyjechał w 1961 jako stypendysta UNESCO, by studiować w PWST w Warszawie. W latach 1962–1964 był asystentem Jerzego Grotowskiego w Teatrze Laboratorium podczas pracy nad Akropolis według Stanisława Wyspiańskiego oraz Tragicznymi dziejami doktora Fausta według Christophera Marlowe’a. Swoje doświadczenia opisał w pierwszej książce poświęconej teatrowi Jerzego Grotowskiego, Alla ricerca del teatro perduto (W poszukiwaniu teatru zaginionego, Padwa 1965).

Eugenio Barba wyreżyserował siedemdziesiąt sześć przedstawień Odin Teatret (oraz Theatrum Mundi Ensemble), do których należą: Dom mego ojca (1972), Przyjdź! A nasz będzie dzień (1976), Popioły Brechta (1980), Ewangelia z Oxyrhynchos (1985), Talabot (1988), Kaosmos (1993), Mythos (1998), Sen Andersena (2005), Ur-Hamlet (2006), Chroniczne życie (2011). Spektakle Odin Teatret prezentowane były w Polsce: m.in. w Lublinie, Toruniu, Warszawie, Szczecinie i we Wrocławiu (na zaproszenie Ośrodka i Instytutu Grotowskiego). Za swoją działalność artystyczną i naukową Eugenio Barba otrzymał doktoraty honoris causa uniwersytetów w Århus, Ayacucho, Bolonii, Buenos Aires, Tallinie, Hawanie, Hongkongu i Warszawie oraz liczne wyróżnienia, m.in. Nagrodę Akademii Duńskiej, Nagrodę Pirandella, a także Medal Zasłużony Kulturze Gloria Artis. Jest członkiem zespołów redakcyjnych czasopism: „TDR/The Drama Review”, „The Journal of Performance Studies”, „New Theatre Quarterly”, „Performance Research” oraz „Teatro e Storia”, a także współzałożycielem i współredaktorem Icarus Publishing Enterprise. Opublikował wiele książek, z których po polsku ukazały się: Ziemia popiołu i diamentów. Moje terminowanie w Polsce oraz 26 listów Jerzego Grotowskiego do Eugenia Barby (Ośrodek Grotowskiego, Wrocław 2001), Teatr. Samotność, rzemiosło, bunt (Instytut Kultury Polskiej UW, Warszawa 2003), zredagowana z Nicolą Savaresem Sekretna sztuka aktora. Słownik antropologii teatru (Ośrodek Grotowskiego, Wrocław 2005), Canoe z papieru. Traktat o Antropologii Teatru (Instytut Grotowskiego, Wrocław 2007) oraz Spalić dom. Rodowód reżysera (Instytut Grotowskiego, Wrocław 2011).

Odin Teatret powstał w 1964 roku w Oslo w Norwegii, dwa lata później przeniósł się do Holstebro w Danii, zmieniając nazwę na Odin Teatret/Nordisk Teaterlaboratorium. Obecni członkowie grupy pochodzą z dwunastu krajów i trzech kontynentów. Działania laboratorium obejmują: tworzenie własnych przedstawień, prezentowanych w siedzibie, podczas objazdów Danii, a także za granicą; bartery z różnymi środowiskami w Holstebro oraz poza nim; organizację spotkań grup teatralnych; goszczenie innych zespołów i grup teatralnych; działania pedagogiczne w Danii i za granicą; odbywający się co roku „Odin Week” (Tydzień Odin Teatret); publikowanie czasopism i książek; produkcję filmów dydaktycznych; badania w zakresie antropologii teatru podczas sesji Międzynarodowej Szkoły Antropologii Teatru (ISTA); przedstawienia wielokulturowego zespołu Theatrum Mundi; współpracę z Ośrodkiem Badań Laboratoriów Teatralnych Uniwersytetu Århus (CTLS); „Festuge” (Świąteczny Tydzień) w Holstebro; odbywający się co trzy lata festiwal Transit, poświęcony kobietom teatru; OTA, Żywe Archiwa Pamięci Odin Teatret; WIN, Trening dla Pilotów Międzykulturowych; rezydencje artystyczne; przedstawienia dla dzieci, wystawy, koncerty, okrągłe stoły, inicjatywy kulturalne, a także pracę na rzecz społeczności lokalnej w Holstebro i okolicach.

Przez pięćdziesiąt lat działalności Odin Teatret, jako laboratorium wykształciło środowisko zawodowe i badawcze, które realizuje międzydyscyplinarne projekty i międzynarodową współpracę. Jednym z takich obszarów poszukiwań jest Międzynarodowa Szkoła Antropologii Teatru (ISTA), którą w 1979 roku przekształcono w „wioskę teatralną”, gdzie aktorzy i tancerze spotykają się z badaczami w celu porównania i analizy technicznych podstaw ich scenicznej obecności. Inny obszar działań stanowi Theatrum Mundi Ensemble, który od wczesnych lat osiemdziesiątych prezentuje przedstawienia z udziałem stałej grupy artystów wywodzących się z różnych zawodowych tradycji.

Odin Teatret stworzył dotychczas siedemdziesiąt sześć przedstawienia, które zaprezentowano w sześćdziesięciu trzech krajach, w wielu społecznych kontekstach. W tym czasie wykształciła się szczególna kultura Odin Teatret oparta na różnorodności kulturowej i barterze: aktorzy Odin Teatret prezentują się poprzez swoją pracę określonemu środowisku, które rewanżuje się pieśniami, muzyką i tańcami własnej, miejscowej kultury. Jest to wymiana przejawów kultury nie tylko wzbogacająca wiedzę na temat innych form ekspresji, ale w równym stopniu będąca społeczną interakcją pozwalającą pokonać uprzedzenia, trudności językowe oraz różnice w myśleniu, ferowaniu ocen i zachowaniu.