O czym nie można mówić, o tym trzeba milczeć

"Świat jest wszystkim, co się zdarza. To, co się zdarza - fakt - jest zachodzeniem stanów. Logicznym obrazem faktów jest myśl. Myśl jest to zdanie sensowne. Każde zdanie jest funkcją prawdziwościową zdań elementarnych. Ogólna forma funkcji prawdziwościowej ma postać:

Jest to ogólna forma zdania: To jest generalna forma zdania" - tych kilka najważniejszych tez "Traktatu logiczno-filozoficznego" Ludwiga Wittgensteina z 1912r, stało się punktem wyjścia dla spektaklu Gietzky'ego. Tekst dramatyczny został całkowicie oparty na traktacie oraz na innych dziełach Wittgensteina: "Ruchu myśli", "Uwagach różnych" i dzienniku filozofa, a rozdzielony pomiędzy trzech aktorów. Obrazując czasy i najbliższe środowisko Wittgensteina, Gietzky zdecydował się na tradycyjną oprawę sceniczną i kostiumy w stonowanych, ciemnych kolorach. Całość ubarwił światłem, zmieniającym się zależnie od sytuacji, dialogów, emocji, stwarzając ciepły i intymny klimat spektaklu.

 

Gietzky pozwolił widzom na "podglądanie" bohatera nie tylko w codziennych relacjach z ludźmi, lecz również w momentach najwznioślejszych i najbardziej kryzysowych dla coraz bardziej świadomego siebie geniusza. Nakreślił obraz człowieka wyrastającego ponad przeciętność, ponad własnego nauczyciela i skazanego przez to na samotność, balansującego na granicy choroby psychicznej, bo próbującego wyjaśnić istotę świata, Boga, religii i uciekającego się przy tym wyłącznie do logiki, która porządkuje umysł, ale niszczy zwyczajne życie. Gietzky stworzył jednak studium niepełne, fragmentaryczne, ukazujące relacje Wittgensteina z samym sobą i z otoczeniem w sposób pobieżny, skupiając się przede wszystkim na wypowiedzeniu wszystkich tez zawartych w traktacie Wittgensteina. Nie zagłębiając się dostatecznie w psychologię postaci - pozostawił lekki niedosyt.

Pełna zaangażowania gra Szymona Czackiego (Ludwig) dobrze komponuje się z polemikami i dopełnieniami wyważonego Bogusława Kierca (Mistrz Bertrand) oraz ciepłej Ireny Rybickiej (Matka Ludwiga). Niesceniczny, precyzyjny i logiczny tekst narzucił jednak aktorom rytm wypowiedzi, któremu trudno sprostać, co wprowadza element pewnej sztuczności, opóźnia naturalne emocje. Brak wyraźnych punktów kulminacyjnych sprawia, że akcja nabiera tempa i gubi je, co jednych może znudzić, innych zdezorientować.

W pamięci zostają jednak piękne sceny, w których dochodzi do obnażenia psychiki i ciała Ludwiga (aktor staje przed widzami nagi) i poznania go oraz bezpośrednich konfrontacji i zbliżeń bohaterów: scena kiedy Ludwig leży na łóżku, a Bertrand i Matka odbijają w lustrze światło, które pada na twarz młodzieńca; scena, kiedy Ludwig stoi pod lampą, na granicy wytrzymałości psychicznej i rozmawia z matką; kiedy wskakuje na pianino, a później zeskakuje z niego, bo jego emocje pulsują, ale nie jest w stanie ich uwolnić; kiedy zamyka się w sobie, siedzi na krześle, myśli i milczy, bo wie, że "O czym nie można mówić, o tym trzeba milczeć"...

Przez widzów sztuka przyjmowana jest gorącymi brawami.


Alicja Jasiók
alicja.jasiok@dlastudenta.pl

---

Tractatus Logico-Philosophicus - jedyna książka Ludwika Wittgensteina wydana za jego życia w roku 1921. Według przedmowy do wydania anglojęzycznego napisanej przez nauczyciela Ludwika - Bertranda Russela dzieło to jest ambitnym projektem ostatecznego ustalenia niepodważalnych relacji między językiem i rzeczywistością (światem – w terminologii własnej Wittgensteina) – a także ustaleniem granic możliwości poznawczych filozofii wyrażanej w perfekcyjnie logicznym języku. Dzieło powstawało w zamyśle jako precyzyjny opis systemu filozoficznego zwanego atomizmem logicznym – ostatecznie zaś, dowiodło, że system ten jest niemożliwy do skonstruowania.
/źródło: www.wikipedia.pl/

---